Tây Môn Báo làm huyện lệnh ở ấp Nghiệp. Báo đến ấp
Nghiệp gặp các trưởng lão hỏi dân tình khổ sở vì điều gì? Các vị trưởng lão
nói:
-Khổ vì chuyện Hà Bá lấy vợ nên
dân nghèo.
Báo hỏi tại sao, họ đáp:
-Quan tam lão(1) và những
người thuộc lại mỗi năm thu thuế trăm họ được mấy trăm vạn, lấy ra hai ba mươi
vạn để cưới vợ cho Hà Bá. Còn bao nhiêu thì giao cho ông đồng bà cốt chia nhau
mang về. Đến lúc ấy, bọn bà cốt đi thấy nhà nào có con gái đẹp thì nói nên gả
cho Hà Bá và đem đồ sính lễ đến cưới. Họ tắm rửa cho cô ta xong, lấy the lụa mặc
cho cô ta, cho ở một mình ăn chay, dựng nhà trai cung ở trên bờ sông Hoàng Hà,
bày cờ đỏ, màn the cho người con gái sống ở trong cung. Cô ta có đủ thịt bò, rượu,
cơm. Làm như thế hơn một ngày. Sau đó lại đánh phấn tô điểm cho cô ta, chuẩn bị
giường chiếu như cô dâu thật, để cô gái ở trên giường cho trôi trên sông Hoàng
Hà. Lúc đầu còn trôi trên mặt nước, đi đến mấy dặm rồi mới chìm. Nhà nào có con
gái đẹp cũng rất sợ ông đồng bà cốt bắt gả cho Hà Bá. Cho nên nhiều người mang
con gái trốn đi nơi xa. Vì thế trong thành vắng tanh không người, lại càng thêm
đói kém. Tục này đã có từ lâu. Dân gian có câu tục ngữ tương truyền: “Nếu không
lấy vợ cho Hà Bá thì nước dâng lên chết hết dân”.
Tây Môn Báo nói:
-Khi nào Hà Bá lấy vợ, xin cụ tam
lão, các ông đồng bà cốt, các phụ lão tiễn người con gái trên sông Hoàng Hà đến
nói với tôi, tôi cũng muốn tiễn cô ta.
Họ đều nói:
-Dạ.
Đến hôm ấy, Tây Môn Báo đến họp
trên sông Hoàng Hà. Cụ tam lão, các thuộc lại, những người tai mắt, các bô lão
trong làng, nhân dân đến xem hai ba nghìn người. Bà cốt là một bà già tuổi đã bảy
mươi. Bọn con gái làm đệ tử theo bà cốt đến mười người. Tất cả đều mặc áo the mỏng
đứng đằng sau bà cốt chính. Tây Môn Báo nói:
-Gọi người vợ Hà Bá đến đây xem xấu
đẹp thế nào?
Người ta liền dẫn người con gái ở
trong màn ra trước mặt Báo. Báo nhìn người ấy, đoạn quay lại bảo tam lão, ông đồng
bà cốt:
Người con gái này không đẹp. Phiền
bà cốt xuống sông báo với Hà Bá khi nào tìm được người đẹp để thay sẽ đưa dâu.
Liền sai thuộc hạ và quân lính ôm
bà cốt già ném xuống sông Hoàng Hà. Một lát sau Báo lại nói:
-Bà cốt già sao đi lâu thế? Các đệ
tử phải giục bà ấy đi chứ!
Lại sai ném một người đệ tử xuống
sông. Một lát sau Báo lại nói:
-Đệ tử sao lâu về thế! Phải sai một
người nữa đi giục họ về.
Lại ném một đệ tử xuống sông nữa.
Tây Môn Báo lại nói:
-Bà cốt già và đệ tử đều là đàn
bà con gái không thể trình bày công việc được. Xin phiền vị tam lão xuống trình
bày đầu đuôi.
Lại sai ném tam lão xuống sông
Hoàng Hà. Tây Môn báo cắm bút lên đầu làm ra vẻ cung kính quay về phía sông một
hồi lâu. Các vị trưởng lão và thuộc lại đứng bên cạnh đều sợ hãi. Tây Môn Báo
quay lại nói:
-Bà cốt già, tam lão không về!
Bây giờ làm thế nào? Muốn sai một người thuộc lại và một người trưởng lão xuống
giục.
Hai người này đập đầu van xin, đầu
muốn vỡ máu chảy lênh láng trên đất, sắc mặt xám như tro nguội. Tây Môn Báo
nói:
-Được, ta hãy đợi một chút.
Một lát sau Tây Môn Báo nói:
-Ông lại đứng dậy, Hà Bá giữ
khách như thế lâu rồi. Cho tất cả về nhà.
Thuộc lại và dân chúng đất nghiệp
đều hoảng sợ. Từ đó về sau không ai dám nói đến việc Hà Bá lấy vợ nữa.
Sử ký – Tư Mã Thiên
------------
(1) Chức
quan ngày xưa coi việc giáo huấn trong làng